مریم فخیمی: انسان از روزی که جرأت پیدا کرد از غار خارج شود و کنجکاوی در سیاره زمین را آغاز کند آسمان را دید و زیبایی‌های گنبد قیرگون را کشف کرد. خسوف، کسوف، مقارنه اجرام آسمانی و بارش‌های شهابی همه و همه برای این موجود کنجکاو، جذاب و البته گاهی وحشت‌بار بود. با گذشت سالیان طولانی و پیشرفت علم و آگاهی، وحشت از پدیده‌های نجومی جای خود را به تلاش برای راهیابی به اعماق فضا داد. زمانی دیدن عبور شهاب در آسمان برای انسان باستانی به‌معنای نابودی یک امپراتوری یا مرگ و بروز بیماری بود؛ اما اکنون همه می‌دانیم که پدیده‌ای چون شهاب‌باران رخدادی تماشایی و علمی است که هیچ تأثیری در زندگی و آینده بشر ندارد.
بارش شهابی برساوشی
هر سال در نیمه مرداد شاهد بروز مهم‌ترین بارش شهابی سالانه هستیم؛ شهاب‌باران برساوشی. رخدادی که همه منجمان و شیفتگان آسمان شب یک سال را در انتظار رؤیت آن سپری می‌کنند. این بارش محبوب‌ترین شهاب‌باران سالانه است که در شب‌های گرم تابستانی، مردم نیمکره‌شمالی را مجذوب خود می‌کند.
بازه فعالیت بارش برساوشی از ۲۶تیر تا ۲شهریور است. طبق اعلام سازمان بین‌المللی شهاب (IMO) امسال اوج بارش شهابی برساوشی چهارشنبه ۲۲مرداد (به‌وقت ایران) است. نرخ سَرسویی بارش ۱۱۰ شهاب در ساعت پیش‌بینی شده است. البته نرخ معمولی بارش در مناطق به دور از آلودگی نوری حدود ۵۰ تا ۷۵ شهاب در ساعت است.
چطور این بارش را ببینیم؟
اگرچه اوج بارش برای ۲۲مرداد پیش‌بینی شده، اما بهتر است شب قبل و بعد از اوج بارش نیز برای تماشای شهاب‌باران اقدام کنید.
از منظر ناظر زمینی، کانون این بارش در صورت فلکی برساوش (Perseus) واقع است؛ یعنی برای دیدن شهاب‌ها باید به‌سمت این صورت فلکی نگاه کنید. این صورت فلکی درشمال‌شرق آسمان قرار دارد و با نزدیک شدن به نیمه شب کانون بارش در آسمان ارتفاع گرفته، تعداد شهاب‌هایی که می‌توان مشاهده کرد افزایش می‌یابد.
برای رصد این پدیده به ابزار خاصی نیاز ندارید. در صورت امکان به جایی دور از شهر بروید یا در حیاط و پشت‌بام منزلتان به تماشای این شهاب‌باران بنشینید. کافی است یک شب زنده‌دار باشید با اندکی صبر، حوصله و اشتیاق. رو به نیمه شمالی آسمان و پشت به ماه بنشینید و از تماشای عبور شهاب‌های درخشان برساوشی در این شب‌های گرم تابستان لذت ببرید.
وضعیت ماه
در زمان اوج بارش و در بهترین حالت رصدی (نبود آلودگی نوری، نبود ماه و صاف و تاریک بودن آسمان) در یک ساعت ۱۰۰ شهاب را می‌توان مشاهده کرد. اما امسال نور ماه تربیع آخر مانع رصد این تعداد شهاب است، چرا که نزدیک به ۴۴ درصد سطح ماه نورانی خواهد بود. ماه از ساعت ۰۰:۳۰ بامداد به‌وقت تهران طلوع کرده و تا صبح در آسمان خواهد بود. البته خبر خوب این است که بارش برساوشی غنی از شهاب‌های بزرگ و نورانی است.
برای اینکه نور ماه مزاحمت کمتری برای چشمان‌تان ایجاد کند بهتر است در شرایطی قرار گیرید که ماه در پشت سرتان باشد و یا مانعی چون کوه یا ساختمان بلندی بین شما و ماه باشد.
منشاء بارش شهابی برساوشی
بارش شهابی برساوشی با عبور زمین از میان دنباله‌دار سوئیفت-تاتل ( P/Swift-Tuttle109) رخ می‌دهد. دنباله‌دارها از یخ، گرد و غبار و مواد سنگی ساخته شده‌اند و با حرکت در مدار خود ذرات ریزی به‌جا می‌گذارند. با نزدیک شدن دنباله‌دار به خورشید و افزایش حرارت، تعداد ذرات به‌جامانده افزایش می‌یابد. بنابراین مدار دنباله‌دار مملو از ذراتی می‌شود که با همان سرعت دنباله‌دار و تقریباً در همان مدار به دور خورشید می‌گردند. دنباله‌دار سوئیفت-تاتل در سال ۱۸۶۲ توسط لوئیس سویفت (Lewis Swift) و هورس تاتل (Horace Tuttle)، ستاره‌شناسان آمریکایی، کشف شد. جیوانی شیاپارلی (Giovanni Schiaparelli)، ستاره‌شناس ایتالیایی، چند سال بعد پی برد که این دنباله‌دار منشأ بارش شهابی برساوشی است.